Waarom een stem op D66 niets zal veranderen
Opinie
Een aantal dagen voor de verkiezingen hing het al in de lucht. D66 zou wel eens een goede uitslag krijgen bij de Tweede Kamerverkiezingen van vorige week. Wat de eerste exitpoll om 21:00 uitspuwde hadden de meesten echter niet zien aankomen. 27 zetels! Wie had dat gedacht. Meer zetels dan de PVV die al maandenlang als de op één na grootste partij werd gepeild achter Ruttes VVD. Blijkbaar heeft PVV-kamerlid Martin Bosma, de enige Nederlander die professioneel D66-basher is, zijn werk niet goed gedaan.
Nu voelt de eindstand van D66 – 24 zetels – niet zo fraai als die 27 zetels van de eerste exitpolls, maar het is desalniettemin een erg knap resultaat. Sinds 1994 haalde de partij nooit meer zo’n grote overwinning en dat terwijl D66 in de coalitie zat
De VVD, maar dan woke…
Maar of dit ook een overwinning is voor de gemiddelde D66-kiezer vraag ik me af. Een stem voor D66 had wat mij betreft even goed een stem voor de VVD kunnen zijn. Op zijn allerminst is het een stem voor het demissionaire Rutte III. Uiteraard zullen de talrijke reserve-VVD’ers die op #TeamKaag hebben gestemd dit niet zo heel erg vinden. D66 is immers in veel opzichten de woke variant van Ruttes visieloze sledgehammer. Met het accent op klimaatproblematiek en diversiteit is een stem op D66 de ideale aflaat voor de hoogopgeleide Anne-Fleur die met een schoon geweten op vliegvakantie wil blijven gaan en ooit wel eens heeft overwogen om naar een BLM-protest te gaan.
Maar voor wie van GroenLinks of de PvdA komt, de VVD maar niks vindt en op D66 heeft gestemd omdat het, zoals lijsttrekker Sigrid Kaag het zelf verwoordt, tijd is voor nieuw leiderschap, zal bedrogen uitkomen. Achter de progressieve façade van deze goeigemeente schuilen namelijk minder principes dan ze doen laten voorkomen.
…of toch niet?
Zo profileerde D66 zich ooit als voorvechter van het bindend referendum. Althans, totdat het Oekraïne referendum van 2017 niet de gewenste uitkomst had en de partij toch maar besloot dat referenda geen goed idee waren. “Als burgers tegen een internationaal verdrag stemmen, kan de Kamer daar niet zoveel mee,” aldus Rob Jetten. Inderdaad, stel je voor dat het gepeupel het voor het zeggen krijgt zeg! Voor D66 saneerder Martin Bosma was dit natuurlijk een inkoppertje: “ik sta hier de kroonjuwelen van D66 te verdedigen. Veel gekker moet het niet worden!” merkte hij honend op in de Kamer.
En wat dacht je van onderwijs. Tot een paar jaar geleden het voornaamste stokpaardje van D66, waardoor zij dikwijls liefkozend de naam “onderwijspartij” kregen toebedeeld. Niet alleen hielpen zij de VVD-PvdA coalitie met het invoeren van het “sociale” leenstelsel, waardoor de basisbeurs werd afgeschaft. Ook stemde D66, ditmaal als coalitiepartner, ermee in om de rente op de studieschuld te verhogen. Een student met een schuld van 20.000 euro zou, als het aan de onderwijspartij lag, daar nog eens 5000 euro aan verschuldigde rente bovenop krijgen. Ik laat hier nog buiten beschouwing dat het kabinet Rutte III (waar D66 deel van uitmaakte) zo’n beetje elke afspraak over het sociaal leenstelsel nooit is nagekomen.
Nogmaals, als je hier geen enkel probleem mee hebt en vooral op D66 hebt gestemd vanwege Sigrid Kaag of hun inspanning voor het klimaat (toegegeven, daar verdienen ze echt wel wat credits), dan ben ik hartstikke blij voor je. Maar voor de vele mensen die zijn weggerend bij GroenLinks en de PvdA om mee te surfen op het Kaag effect in de hoop op een progressievere politiek: ik zou je maar eens even goed achter de oren krabben.
Weet je namelijk nog dat het Griekse vluchtelingenkamp Moria in de fik is gevlogen? Weet je misschien ook nog dat Nederland 100 vluchtelingen (50 alleenstaande kinderen en 50 kwetsbare volwassenen) uit dat kamp zou opnemen? Hoeveel denk je dat er van die 100 zijn opgenomen? Twee. Nederland heeft tot nu toe twee kinderen opgenomen. That’s it. Oh ja en de VVD en het CDA hebben hier uiteraard wel tegenover gesteld dat er elders 100 minder vluchtelingen moeten worden opgenomen.
Van de VVD en het CDA valt dit wel te verwachten, maar van een partij zoals D66, die zich voor de bühne pretendeert hard te maken voor een progressief vluchtelingenbeleid, is dit onvermurwbaar. Uiteraard hebben verschillende D66 bewindvoerders en Kamerleden hier wat krokodillentranen om gelaten. Op de website van D66 stuiten we bijvoorbeeld op wat gemompel over dat je nu eenmaal compromissen sluit binnen een coalitie, maar dat station zijn we allang gepasseerd. Er is al besloten om 100 vluchtelingen op te nemen, dus doe dat ook. Dit is geen kwestie van polderen, dit is je afspraken – en in het geval van D66 – je idealen nakomen.
Ongekend onrecht
Neem een voorbeeld aan Renske Leijten van de SP. Die is, nadat de coalitie met een lachwekkende compensatieregeling voor de slachtoffers van de toeslagenaffaire op de proppen kwam, niet als een mak lammetje op haar rug gaan liggen om deze schending van de rechtsstaat lafjes met een sisser te laten aflopen. Nee, zij heeft vanaf het begin direct kenbaar gemaakt dat haar partij liever helemaal geen regeling heeft dan eentje die geen recht doet aan het ongekende onrecht dat men is aangedaan. Sterker nog, ze heeft vervolgens op eigen houtje een meerderheid in de Eerste Kamer gesmeed om ervoor te zorgen dat het plan van de coalitie zou worden neergesabeld. Nog voordat het in de Eerste Kamer tot een stemming zou komen gaf de coalitie zich gewonnen en werden de slachtoffers alsnog naar behoren gecompenseerd. Zo doe je dat!
D66 zou hier een voorbeeld aan mogen nemen en zo nu en dan een heuvel uitzoeken waar de partij op zou willen sterven. Wat ik nu vooral zie is een partij die regeren belangrijker vindt dan principes en idealen. Dat gaat een verkiezingsprogramma van meer dan 200 pagina’s aan zalvende Gutmensch lectuur niet verhullen.
Nieuw leiderschap? Not so much
Voor wie het zich afvraagt: vanwaar die afkeer tegen D66? Dat komt omdat ik in 2017 op die partij heb gestemd in de hoop dat ze een constructieve en integere coalitiepartner zouden zijn. Eentje die zich hard maakt voor de speerpunten in zijn verkiezingsprogramma en vooral bepaalde morele grenzen niet overschrijdt. In plaats daarvan lijkt de partij (net als de PvdA dat deed in het Rutte II kabinet) zich te schikken aan de hegemonie van Mark Rutte en zijn VVD en dat is niet gezond. Het is klinklaar voor mij dat je als coalitiepartij in Nederland compromissen moet sluiten en af en toe sommige programmapunten moet opofferen voor een werkbare coalitie. Maar wat zijn je standpunten waard wanneer je bereid bent om deze allemaal op te offeren in ruil voor een beetje macht?
Dit is dan ook de voornaamste reden waarom ik niet op D66 heb gestemd dit jaar, want ik zag dit al aankomen. Al voor de verkiezingen was het mij al duidelijk (en dat kun je rustig terugluisteren in meerdere van de podcasts die we de afgelopen maanden hebben gemaakt) dat we nagenoeg dezelfde coalitie gaan krijgen. Nogmaals, als jij tevreden was met het Rutte III kabinet: fijn voor jou! Maar wat mij betreft doen we er als land verstandig aan om de beste man uit het zadel te wippen. Het democratische proces is namelijk behoorlijk uitgehold gedurende zijn premierschap en machtsgeile partijen zoals D66 en het CDA (zelf noemen ze het “verantwoordelijkheid nemen”) gaan daar vrolijk in mee.
Een greep uit de beerput: de toeslagenaffaire, De Rutte-doctrine (waaronder het misbruiken van de Wet Openbaar Bestuur waardoor journalisten en Kamerleden het Kabinet steeds minder goed kunnen controleren), het slachtofferen van maar liefst 11 ministers en staatssecretarissen voor schandalen en affaires waar Rutte vaak zelf verantwoordelijkheid voor droeg, het feit dat de VVD van alle politieke partijen de meeste en grootste integriteitsschandalen op zijn naam heeft staan.
En wat dacht je van de verschraling van de zorg? de enorme toename van daklozen? Groningers aan hun lot overgelaten en horeca en winkeliers die gedwongen moeten sluiten en daar bij lange na niet genoeg steun voor ontvangen. Het glijdt allemaal van Rutte af en dat is echt niet best. Ook alarmerend is de manier waarop Kamerleden van de coalitiepartijen al jaren niet meer de mogelijkheid krijgen om hun primaire taak goed uit te voeren: namelijk het volk vertegenwoordigen en de regering controleren. As we speak maken we mee wat er met je gebeurd als je dat wel doet. Voor het letterlijk en subliem uitvoeren van zijn taak als Kamerlid krijgt overspannen CDA-kamerlid Pieter Omtzigt dolkstoten in de rug van zijn eigen partij.
Rutte III 2.0
Sigrid Kaag die (hoe dan ook en waarschijnlijk samen met het CDA en de ChristenUnie) in het Rutte IV kabinet zal plaatsnemen gaat niet het nieuwe leiderschap brengen dat ze belooft heeft. Nee, ook niet – zoals veel mensen beweren – met de 24 zetels die haar partij heeft gescoord. Waarom niet? Omdat de PvdA met 38 zetels en nauwelijks kleiner dan de VVD (41 zetels) dit niet eens voor elkaar kreeg in het Rutte II kabinet.
Het feit dat D66, in tegenstelling tot de PvdA niet is afgestraft met een verlies van 29 zetels na vier jaar regeren bevestigt voor mij des te meer een voortzetting van de status quo. Voor meeregeren in het kabinet Rutte III heeft D66 de ‘regeren is halveren’ wetmatigheid doorbroken met een winst van 5 zetels. Waarom zou je het winnende recept dan gaan veranderen? De eerste hint dat D66 ook na de verkiezingen onbereid is om het roer om te gooien kwam wat mij betreft gisteren ten tonele toen D66 formateur Kajsa Ollongren vertrouwelijke onderhandelingsstof per ongeluk liet lekken aan de pers.
Met name de aantekening “positie Omtzigt, functie elders” is daar wat mij betreft typerend voor. Het impliceert dat de VVD en D66 prefereren of misschien wel als voorwaarde stellen dat het CDA Omtzigt loost wanneer zij met de christendemocraten een nieuwe coalitie zouden aangaan. Het feit dat een subliem kamerlid, dat één van ‘s lands grootste staatrechtelijke blunders heeft openbaart, als een lastige luis in de pels wordt behandeld spreekt wat mij betreft boekdelen over de prioriteiten van D66. Regeren en macht zijn duidelijk belangrijker dan principes en idealen.
Het is inderdaad tijd voor nieuw leiderschap, maar geloof me: van D66 gaat dat nieuwe leiderschap niet komen. Als idealen belangrijk voor je zijn dan kun je beter bij GroenLinks, SP of de Partij voor de Dieren zijn.
