Verkiezingsprogramma VVD briljant programma of wassen neus?

Mijn eerste verkiezingsprogramma gelezen

Dit verhaal is het 1e deel van een serie: de ideale voorbereiding op verkiezingen.

Het was gelijk een pittige eerste opgave. 95 pagina’s schoon aan de haak. Van doordachte visie, concrete standpunten tot holle waarheden als ‘boeren zijn hardwerkende mensen die zorgen voor ons voedsel’. Nu ben ik een snelle lezer, maar door deze verwarrende afwisseling tussen inhoud en goed-gevoel-copy heb ik toch menig stukje 2x moeten lezen.

Het is absoluut een goed programma, maar bevat ook een aantal absurditeiten. Voor mij is dat wel makkelijk gezegd op dit moment. Misschien dat dit programma van de VVD, naarmate ik meer verkiezingsprogramma’s lees, wel in totaal ander daglicht komt te staan. Dan zal ik dat ruiterlijk toegeven.

Wie zelf het hele programma wilt lezen of liever de samenvatting. Be my guest. Het scheelt je 2,5 uur door dat niet te doen en de komende 15 minuten je aandacht nog even bij mijn verhaal te houden.

Zullen we dan maar?

In dit verhaal komt aan bod:

• Kort – briljant programma of wassen neus?
• De kern van dit verkiezingsprogramma van de VVD
  • Economie, werk, inkomen en belastingen
  • Buitenlands beleid en defensie
  • Politie, criminaliteit en immigratie – lekker rechts
  • Landbouw, natuur en milieu – pragmatisch en eenvoudig
  • Hot-topic: de grondwet aanpassen om vervelende scholen te sluiten
  • Zorg – betaalbaar houden, crisisbestendig en investeren in deel van de zorg
  • Onderwijs – ehm… afslag gemist?
  • Als laatste smetje: anti Urgenda standpunt
• Wat betekent dit programma voor de verkiezingen?
• Conclusie: stem waard?

In het kort: briljant programma of wassen neus?

Veel van beiden ben ik bang (spoiler!). Ik zal rustig uit de doeken doen hoe dit precies zit, maar hier alvast de grote lijn: met dit verkiezingsprogramma lijkt de VVD bewust een hele grote groep Nederlanders te willen omarmen. Dat is gedurft, enigszins vernieuwend voor de VVD en mogelijk achteraf teleurstellend.

Nu denk jij misschien: ‘nogal logisch die hele grote groep toch? Want verkiezingen draaien om de meeste stemmen’ en dan heb je een punt (#stickervoorjou), maar een partij wordt vrijwel nooit zo groot dat ze alleen kunnen regeren (76 van de 150 zetels in de Tweede Kamer) en daar zit ‘m de pijn. Ze zullen standpunten op moeten geven, moeten ruilen, moeten uitvergroten en moeten afzwakken. Een pijnlijk proces van kill-your-darlings en kille keuzes voor welke groep ze echt willen staan op het moment dat ze daartoe worden gedwongen door andere partijen.

Wat van dit programma zullen ze namelijk echt willen gaan uitvoeren en wat kan er sneuvelen in het onderhandelingen met de andere partijen tijdens het vormen van een regering?

Laten we de proef op de som nemen. Ik neem je mee.

De kern van dit verkiezingsprogramma van de VVD

Ik loop grof door een aantal hoofdstukken van het programma en deel mijn observaties. Mocht een belangrijk onderwerp voor jou ontbreken of tergend weinig van mijn aandacht krijgen: dan adviseer ik om toch nog even snel dat ene hoofdstuk te scannen in het programma zelf.

Economie, inkomen, werk en eerlijke belastingen

Op dit terrein (ik veeg voor het gemak enorm veel bij elkaar) maakt de VVD een opvallende (en in mijn ogen briljante) move. Want een move is het, waarom het briljant is sluit ik dit onderwerp mee af. Waar ze de afgelopen jaren in hun standpunten en overtuiging vooral het grootbedrijf (de corporates en multinationals) als banenmachine leken te bedienen zijn ze nu heel duidelijk: het draait om een gezonde middenklasse. De mensen met een baan die op eigen benen kunnen staan, maar alles duurder zien worden terwijl hun inkomen niet stijgt. Het mkb, de ondernemer, de zelfstandige en de fulltimer in loondienst.

Voor die groep willen ze een belastingkorting. Voor fulltimers een bonus. De bijdrage aan de kinderopvang voor middenstanders gaat omhoog. Kleine spaarders worden beschermd tegen negatieve rente. 

Waar komt die focus op werknemers met een fulltime baan vandaan? Noodzaak denk ik: want door mensen vooral fulltime te laten werken gaan die mensen netto meer verdienen (en dat betekent dat het aantal toeslagen flink naar beneden kan). Wie kan mij dit vertellen of dit klopt; waarom deze keuze voor fulltime? (weet jij dit? Reageer!)

De corona-steunmaatregelen trekken ze door en ze hebben een pakket van investeringspunten voor het mkb en start-ups. De economie moet verder gemoderniseerd worden en er wordt stevig ingezet op innovatie. 

De arbeidsmarkt blijven ze, behoorlijk in lijn van de commissie Borstlap, verder hervormen. De lasten voor het mkb worden verlaagd, de opzegtermijn van een arbeidscontract gaat van 1 naar 3 maanden (voor beide partijen), en er komt meer sociale zekerheid voor zzp’ers. Daarnaast gaat het minimumloon omhoog en krijgt de sociale zekerheid na baanverlies ook een upgrade. Vaste banen worden iets minder vast door het versoepelen van het ontslagrecht en de VVD  maakt het risico van vaste medewerkers voor werkgevers kleiner door kortingen op de premies.

De partij heeft een, voor hun opmerkelijke, nieuwe focus op gelijke belastingdruk voor werkgevers. Alle bedrijven gelijk behandelen. Op termijn kan dit het einde van belastingparadijs Nederland betekenen. Als we dat te snel of bruusk opgeven is dat mogelijk schadelijk, maar sinds de Zwitsers hun bankwezen beginnen open te stellen en de Luxemburgse en Panamese geheimen ook openbaar zijn is de frustratie over belastingontduiking groot. Zowel bij ons als in de rest van de wereld. Dit betekent dat de kans heel groot is dat alle landen, zeker in EU-verband, de regels langzaam gaan harmoniseren en dan is het niet zo heel schadelijk voor Nederland om extra belastingen te gaan heffen op de multinationals en op, tot nu toe, nauwelijks belaste geldstromen (data, copyright, intellectueel eigendom, royalties, winst etc).

Briljant?
Jazeker. De VVD schuift met deze standpunten enorm op naar het midden en maakt de kans heel groot dat dit een solide basis wordt voor een brede samenwerking met andere middenpartijen (de stugge hokjesdenker mag de VVD van een sociaal-economische ruk naar links beschuldigen). Hun grote ‘verborgen’ punt is dat ze wel extra scherp op de overheidsuitgaven zullen letten, ook bij het uitvoeren van bovenstaande standpunten. Dit betekent dat ze dit wel willen, maar met mate, en zeker niet voor een hoge prijs. Dubbel scoren dus, want economie/inkomen is altijd een prioriteit voor kiezers. En dit spreekt bijna iedereen aan. En ze hoeven hier dus ook nauwelijks moeite/tegenwerking te verwachten van potentiële coalitiepartners, dus kunnen ze mooi wat andere punten extra duur verkopen tijdens de onderhandelingen.

Buitenlands beleid en defensie

Ik ben uitermate blij dat een partij als de VVD zo’n pragmatische, realistische blik heeft op de buitenwereld. Gespeend van enige ideologie (of je moet de Europese interne markt en samenwerking in EU-verband daartoe scharen), maar erg realistisch.

Ze zijn uitgesproken voor een soeverein Nederland binnen een sterke, soevereine EU. Wat ze niet helemaal duidelijk maken is waar dan de grens ligt, maar ze laten zien erg te geloven in onze plek als Nederland in de EU en als EU in de wereld. En dat stemt positief. Geen grootheidswaanzin en geen opgeklopte populistische kritiek op de EU. We zijn van deze samenwerking afhankelijk, dus moeten we die zo sterk mogelijk maken. Dat is het credo.

Ze verhogen de investeringen in defensie in reactie op de toename van bedreigingen in de wereld en werken langzaam richting de NAVO-doelstellingen. Ontwikkelingssamenwerking vindt de VVD maar weinig effectief, maar het wordt niet volledig de nek omgedraaid.

Buitenlands beleid, defensie en internationale samenwerking zijn als onderwerpen gevoelsmatig sowieso meer weggelegd voor geschiedenisliefhebbers, politieke dieren, mensen met skin-in-the-game, buitenlandse roots en/of belangen. Ik ga er gemakshalve vanuit dat ik met verdere verdieping op dit onderwerp mensen hier nu geen plezier doe. Al ben ik te verleiden om juist op dit onderwerp achteraf een vergelijking tussen de partijen te maken. Ik ga er voor nu verder vanuit dat jij, als je dit een prioriteit vindt, jezelf wel inleest of dat allang gedaan hebt.

Politie, criminaliteit en immigratie – lekker rechts

De VVD blijft een rechtse koers varen als ‘law en order’ partij met stevige bezwaren tegen migratie (economische vluchtelingen, niet westerse migranten). Sterker nog; ze gaan iets verder naar rechts (ben je daar nog hokjesdenker?). Hogere straffen, minder coulance, wapenstok en pepperspray voor boa’s, minder migratie en minder rechten voor migranten. Opvang van vluchtelingen wil de VVD niet in Europa, alleen in de regio. Eisen aan migranten worden strenger, zoals het beheersen van de Nederlandse taal. 

De standpunten op dit vlak zullen niet onbekend zijn, want ook in het huidige kabinet hebben ze dit geluid laten horen. In verkiezingstijd scherpen ze dit nog extra aan, maar de kans is groot dat ze de situatie willen houden zoals die nu is. Dit zal geen grote uitdaging worden, want immigratie is ook voor de linksere partijen zeker geen prioriteit nu.

Over de zorgwekkende ontwikkeling dat we boa’s, met matige training en een overduidelijke communicatieve achterstand, de geweldsbevoegdheid in gaan duwen ben ik sceptisch. Omdat we de goed opgeleide politie hebben kapotbezuinigd en de vacatures er niet goed vervuld krijgen zal ik hier verder zwijgen: maar dit laat wel een armoede zien die ik vooral aan de VVD vind kleven.

Landbouw, natuur en milieu – pragmatisch en eenvoudig

Benoemen hoe het nu zit en vooral niet te veel veranderen. Dat is de kern van de eenvoudige standpunten van de VVD op deze terreinen. Geen extra natuurgebieden erbij (want we willen nog woningen kunnen bouwen), maar wel extra bos bijplanten. Geen onnodige beperkingen voor de landbouw. Milieu is belangrijk, maar geen ideologische strijd van nobele oplossingen, dus kernenergie is gewoon een belangrijke tussenstap in de energietransitie.

De VVD laat op deze terreinen vooral zien te willen reageren op wat er speelt en niet vooraf al te willen bepalen hoe dit zich allemaal moet gaan ontwikkelen. Kernenergie is een opvallend, wederom pragmatisch standpunt, en daarom in mijn ogen erg welkom in het energiedebat.

Dan naar een hot-topic: de grondwet aanpassen om vervelende scholen aan te pakken

Het is de afgelopen dagen veel in het nieuws. Minister Slob heeft het inmiddels weer ingeslikt, maar de reformatorische goegemeente is duidelijk: homoseksualiteit afwijzen op school mag. Dit heeft alles te maken met onze grondwet. Vrijheid van godsdienst betekent dat je kinderen ook ‘vrij’ in die traditie mag scholen (waar de staat aan bijdraagt) en dus is er vrijheid van onderwijs. De lhbt-gemeenschap (en anderen) zijn boos, want zij vinden dat het verbod op discriminatie hiermee in het geding is.

Volg je het nog? Er spelen dus 3 vrijheden: onderwijs, godsdienst en meningsuiting. En er is 1 verbod: op discriminatie. In onze grondwet zijn die allemaal even belangrijk.

Nu hebben we al langer een aantal omstreden salafistisch-islamitische scholen in Nederland waar onze overheid weinig aan kan doen. De VVD wil de vrijheid van onderwijs in onze grondwet ondergeschikt maken aan het verbod op discriminatie. Zodat ze deze scholen kunnen sluiten. Helaas gelden grondrechten altijd voor iedereen. Dus dan raken ze ook gelijk het reformatorische onderwijs en alle andere vormen.

Voor liberalen is het eigenlijk not-done om zo veel invloed te willen hebben in wat wel of niet volstaat qua overtuiging. Hier bewijst de VVD wel echt meer ‘gewoon te kijken naar wat er speelt’ dan vanuit liberale inborst politiek te willen bedrijven. Ik ben zelf niet gelovig, dus vind deze stap niet direct bedreigend, maar ben wel een liberaal en wil eigenlijk niet dat we in de wet opnemen wat goed of fout is qua denkwijze. Dat is niet direct het gevolg, maar misschien wel indirect. En ook dan wijs ik het af.

Zorg – betaalbaar houden, crisisbestendig en investeren in deel van de zorg.

De VVD beseft, zeggen ze zelf, dat de markt niet alles oplost. Dus willen ze meer regie vanuit de overheid in de zorg. De zorg ligt zeker nu, onder een vergrootglas, en dan is het interessant om te lezen dat de VVD de basispremie wil verlagen (door het pakket ook verder te verkleinen) en het eigen risico niet verder wil laten stijgen. Zo willen ze de zorgkosten voor de gemiddelde Nederlander drukken. Toch lijken ze niet echt zorgbreed te willen investeren. Met meer efficiency (digitale zorg/eHealth) wordt geld bespaard wat op andere vlakken kan worden besteed. Voor de verpleeghuizen en langdurige (ouderen-) zorg komt wel meer geld. Wat logisch is gezien de vergrijzing.

De volgorde lijkt te zijn: als we kunnen regelen dat de zorgkosten niet verder oplopen, dan kunnen we investeren in delen van de zorg.

Het is geen ondergeschoven kindje voor de VVD, zeker niet. Ze willen ook veel praktische problemen, die nu door de coronacrisis aan de oppervlakte komen, oplossen. De VVD lijkt ook op dit punt een ruk naar links te maken. Al zal hun hoofddoel waarschijnlijk echt blijven: mits betaalbaar. Op het medisch-ethische vlak zijn ze wel uitgesproken liberaal: iedereen mag zelf bepalen of dit nu gaat om (anti)-conceptie of euthanasie. 

Onderwijs – ehm… afslag gemist?

Misschien moet je dit hoofdstuk maar gewoon lezen. De VVD wil de prestatiecultuur verder uitbouwen in ons onderwijs. Ze gaan zelfs zo ver om goed beoordeelde scholen, waar ook het examenresultaat van kinderen in meetelt, meer geld te geven. Amerikaanse praktijken die totaal niet passen in Nederland. Waardoor het verschil tussen scholen op termijn groter kan worden. Op deze manier competitie aanwakkeren is nu juist het ‘marktwerking denken’ waar ze op andere gebieden al op terugkomen.

Onze arbeidsmarkt van de toekomst staat te springen om volwassenen die uitermate creatief, flexibel, probleemoplossend, samenwerkend en communicatief vaardig zijn. Ik heb enorme twijfels of het helpt om kinderen dan jonger, en vaker, te gaan toetsen. Want die toetsen gaan toch vaak om kennis en niet om deze vaardigheden. Ik had hier toch liever standpunten voor een meer Fins model gezien. 

Er komt alleen extra geld voor excellente scholen en excellente leraren. Wat echt een zwaktebod is voor onze toekomstige positie. Want we moeten iedereen beter onderwijzen! Hebben ze per ongeluk alle oude standpunten laten staan en is hier serieus naar gekeken? Voor mij hebben ze deze afslag echt gemist.

Als laatste smetje: anti Urgenda standpunt

De VVD zit met het Urgenda vonnis in de maag. Waarbij de rechter de staat heeft opgelegd meer te moeten doen aan het halen van de klimaatdoelen. Nu is het zo dat alles wat de staat uitvoert bij wet wordt vastgelegd. De begroting van de regering, waarin ze vastleggen hoeveel ze uitgeven en waaraan, is bijvoorbeeld ook een wet. 

Als er belangengroepen zijn die vinden dat deze wetten, die dus al door de politieke arena zijn geweest, niet goed worden nageleefd dan stappen ze naar de rechter. En die oordeelt.

De VVD wil nu zowel de mogelijkheid beperken om als belangenvereniging op te treden ‘namens’ de bevolking als de mogelijkheid beperken om als rechter uitspraak te doen over dat wat politiek besloten moet worden. Dit is echt geen gezonde ontwikkeling aangezien het de politiek ontslaat van de verantwoordelijkheid om ook de uitvoering van politieke besluiten, de wetgeving, serieus te nemen.

Wat betekent dit programma van de VVD voor de verkiezingen?

We hebben nu samen grof de inhoud van het programma bekeken. De belangrijke details. Laten we het grote plaatje bekijken. Hoe gaat de VVD hiermee de verkiezingen in; op welke uitkomst sorteren ze voor? Wat betekent deze strategie voor hun standpunten?
Jij wilt enigszins kunnen berekenen wat een stem op de VVD betekent. Ik ga proberen dat te schetsen.

Wat betekent het dat ze zo ‘breed’ inzetten en waarschijnlijk de grootste partij worden?

De VVD zet breed in door op meerdere onderwerpen naar links te bewegen en dus expliciet een sterkere overheid te bepleiten die meer zorgt voor z’n burgers. Dat betekent dat ze waarschijnlijk de grote populariteit, die nu voornamelijk door Rutte’s rol in de coronacrisis een hoogtepunt kent, kunnen vasthouden.

Alleen bij een grote blunder van Rutte of een rel binnen de VVD kan die populariteit verdampen, want heel veel mensen zullen zich gehoord voelen in dit programma.

Dus: stem waard?

Absoluut. Ze worden de grootste. En hoe groter ze worden hoe meer van deze standpunten de coalitieonderhandelingen overleven. Aan de andere kant kun je ook lekker strategisch gaan stemmen omdat je eigenlijk al weet dat de VVD de grootste wordt.

Wat ik dan bedoel: als je het helemaal eens bent met de VVD. Gewoon op stemmen. Ben je het op veel punten met ze eens, maar is Onderwijs, Natuur/Milieu, Landbouw, Woningbouw, Zorg, Sport, Media of bijvoorbeeld Cultuur voor jou het allerbelangrijkst? Ga dan op zoek naar de partij die precies op dat vlak met jou matcht, want je kan er op rekenen dat zij dan met de VVD de onderhandelingen aangaan om te kunnen regeren. De kans dat jouw standpunten dan duurder worden verkocht is groter dan bij de VVD. En je weet al wat de VVD wilt, dus als je daar geen grote principiële bezwaren tegen hebt dan zit jij goed.

Dan moet natuurlijk wel die andere partij ook met de VVD gaan regeren, maar dat had je al bedacht (#stickernummertwee). 

Ik schat die kans het allergrootst in voor de PvdA, vervolgens CDA en D66.
Met Groenlinks en ChristenUnie zal de VVD zeker praten. De kans dat er een regering door de VVD wordt gevormd waar Forum voor Democratie, PVV, SP of de wat kleinere fracties deelnemen is klein.

Met dit programma sorteert de VVD voor op verkiezingswinst als populairste middenpartij met wat lekker rechtse trekjes. Regeren met randpartijen aan linker- of rechterzijde zou enorm afbreuk doen aan hun keuze voor deze richting.

Is dit verkiezingsprogramma van de VVD een wassen neus?

Dit programma kan een grote wassen neus blijken als we in een grote, langdurige economische crisis terechtkomen. Vrijwel alle standpunten die de VVD inneemt zijn gekoppeld aan beheersing van overheidsuitgaven en het betaalbaar houden voor de middeninkomens. Mocht het aantal werklozen flink stijgen (daling inkomstenbelasting/stijging van sociale kosten) en de economie nog verdere klappen krijgen (daling belastingen en verlenging kostbare steunmaatregelen) dan is nog maar zeer de vraag in hoeverre de VVD haast zal maken met het uitvoeren van haar eigen programma.

Met Rutte hebben we een excellente brandweerman aan het roer die het liefst stapje voor stapje elke situatie ‘managed’. De investerings- en hervormingsagenda die in dit programma zit riekt toch echt naar visie en daar heeft Rutte moeite mee. Dijkhoff, de architect van deze visie en de vormgever van deze ‘nieuwe VVD’, gaat het toneel verlaten. Daarmee kan ook een deel van dit nieuwe ‘elan’ erg snel verstoffen.

So far voor de VVD. Het volgende onderdeel van deze serie: het verkiezingsprogramma van de PVV.

Ik ben benieuwd naar jouw mening!

Ik sta open voor alle suggesties, reacties en inzichten. Heb je wat aan mijn verhaal gehad? Voel je vrij om hieronder een reactie achter te laten.