Verkiezingsprogramma CDA: ambitieus en anders
Dit is deel 3 van mijn project ter voorbereiding op de verkiezingen.
Deel 1 over het verkiezingsprogramma van de VVD vind je hier.
Deel 2 over het verkiezingsprogramma van de PVV vind je hier.
In dit verhaal komt aan bod:
- Kort – ambitieus en anders
- De kern van dit verkiezingsprogramma van het CDA
- Economie, werk, inkomen en belastingen
- Onderwijs
- Zorg & ouderen
- Meer democratie en de overheid dichtbij
- Groeiregio’s buiten de randstad
- Defensie & buitenlands beleid
- De laatste opvallende categorie: digitaal burgerschap en privacy
- Wat betekent dit programma voor de verkiezingen?
- Conclusie: stem waard?
In het kort: ambitieus en anders
Het verkiezingsprogramma van het Christen Democratisch Appel (CDA) leest relatief makkelijk (#sticker), maar is niet zo concreet (#oftochniet). Het is als een schilderij waar met grove streken de aanzet van een vergezicht is neergezet, maar de details ontbreken. Voor zo’n ambitieus programma is dat misschien maar goed ook, want zo is er nog behoorlijk wat onderhandelruimte over.
Het CDA heeft in de beeldvorming soms een stoffig imago, maar daar is in dit programma weinig van te merken. Het staat vol politieke ambitie, een aantal erg moderne opvattingen en een getuigt van gezonde veranderdrang.
In 98 pagina’s breekt het CDA met veel van het huidige beleid en met het geflirt met PVV-kiezers. Een strategie van vorige partijleider Sybrand Buma. Migratie is momenteel van links tot rechts geen sexy onderwerp. De ‘Nederlandse identiteit’ waar jarenlang door het CDA op gehamerd is komt nergens meer terug. Dus de harde conservatieve toon is weg en een frissere, socialere en actieve toon staat daarvoor in de plaats.
De partij richt zich op het midden: economisch en ideologisch. Met als kern: de familie in een sterke samenleving. Door de coronacrisis is er sprake van (hernieuwde) politieke bezieling.
Jarenlang heeft de Tweede Kamer (deels door het CDA, maar voornamelijk door de VVD) verantwoordelijkheden overgeheveld naar gemeente, provincie en EU. De teneur van de politiek was: managen, de zaken goed regelen zodat de koopkrachtplaatjes weer kloppen.
Inhoudelijke, grote en complexe standpunten ideeën waren de afgelopen twee decennia niet sexy, handig of sjiek. Het CDA breekt met dit verkiezingsprogramma ook met die trend; deze verkiezingen gaan om het Nederland van de komende decennia en daarin moet de politiek juist meer regie en verantwoordelijkheid nemen (#politiekisdusweersexy).
Het CDA is niet de enige partij die de rol van de politiek en de overheid weer groter maakt. Ook de VVD liet daar al een beetje van zien in hun verkiezingsprogramma. Het CDA doet er alleen wel echt een schepje bovenop door dingen voor te stellen die de huidige regering niet doet, terwijl ze daar zelf inzitten! Het leest af en toe alsof ze oppositie voeren. En dat is wel stoer eigenlijk. Staan voor wat je wilt bereiken in plaats van claimen dat je succesvol bent (#nudantochdiestickervoorhetCDA).
Voor we het programma zelf behandelen; nog wel een disclaimer. In 98 pagina’s behandelt het CDA een aantal onderwerpen uitvoerig. Het is een beetje zoals Hugo de Jonge spreekt. Het begint met duidelijke taal, maar slaat soms een beetje door en is niet altijd concreet genoeg.
De partij behandelt wel een stuk minder onderwerpen dan de VVD. En daar laten ze stiekem zien toch nog wel een conservatieve partij te zijn. Op die onderwerpen die ze niet benoemen mag je aannemen dat ze Nederland prima vinden zoals nu het is, maar verandering ongewenst vinden.
Laten we het programma eens doornemen. Ik neem je mee.
Werk, inkomen, economie en belastingen
Het CDA zet in op gezinnen. Waar de VVD fulltime werkenden als uitgangspunt neemt, is het uitgangspunt voor het CDA de gezinnen met kinderen. Het CDA is uitgesproken op zoek naar manieren om de middenstand te herstellen, te beschermen en te vergroten.
De lasten voor gezinnen met kinderen gaan omlaag en de kinderopvang betaalt de overheid rechtstreeks. Er komt een kleine eigen bijdrage, gebaseerd op de hoogte van het eigen vermogen, voor de kinderopvang. Dit is een forse lastenverlaging voor ouders.
Het minimumloon moet met 10% omhoog en de partij doet verschillende voorstellen om armoede te bestrijden. De aanbevelingen van de commissie-Borstlap willen ze snel uit gaan voeren. Wat vrij vertaald betekent dat flexwerkers meer zekerheid krijgen en werkgevers minder risico’s hebben bij het aannemen van vast personeel. Vast wordt dus ook iets minder ‘vast’.
Het CDA heeft oren naar nieuwe belastingen op verdienmodellen die draaien op data, automatisering of robots (net als de VVD). De grootste hervorming is het aanpakken van het toeslagenstelsel. Het moet veel eenvoudiger. Om problemen zoals bij de ‘toeslagen affaire’ te voorkomen, waarvan meer dan 26.000 ouders de dupe zijn geworden. Het is te moeilijk voor de staat en te moeilijk voor de burger.
Voor het aankaarten van die affaire gaan de credits naar Pieter Omtzigt. De manier waarop hij als kamerlid werkt verdient nog eens extra credit. Hij verloor deze zomer de lijsttrekkersverkiezing van deze partij nipt van Hugo de Jonge. Mocht je niet op standpunten maar op betrouwbare mensen willen stemmen? Dan adviseer ik je 100% Pieter Omtzigt.
Dat gratis stemadvies was even zijspoor, nu verder met het programma.
Door de wijze waarop Nederland omgaat met de coronacrisis ziet het CDA allemaal kansen. Ze hebben het over thuiswerken, aanpassingen in cao’s, digitalisering en het toewijzen van contactpersonen en ombudsmannen zodat de burger en de ondernemer beter gebruik kan maken van alle bestaande regelingen. Echt baanbrekend is het allemaal niet op dit vlak. Vooral de inmiddels geleerde lessen (zoals thuiswerken werkt) juridisch borgen.
Onderwijs
Een onderwerp wat voor het CDA ook erg belangrijk is. Om twee redenen; ze willen de christelijke achterban natuurlijk blijven bedienen met de vrijheid van onderwijs zoals die nu in de grondwet is geregeld. Nog belangrijker: gezinnen. Voor hun kerndoelgroep is het onderwijs erg belangrijk: als kostenpost, als ontwikkelmotor en als mede-opvoeders.
Het eerste punt had ik al weggeven. Voor het CDA hoeft er niets te veranderen aan de huidige grondwet. Vrijheid van godsdienst is enorm belangrijk voor de partij en daar hoort bij dat ouders hun kinderen naar school kunnen laten gaan in een omgeving waar dezelfde waarden worden aangeleerd of uitgedragen. Vrijheid van onderwijs dus.
Het CDA wil af van het huidige leenstelsel voor studenten. De partij pleit voor (her-)invoering van een basisbeurs. Waardoor veel meer studenten zonder grote lening kunnen studeren. Universiteiten mogen rekenen op veel hogere onderzoeksbudgetten en rekening houden met het inkrimpen van de opleidingen die weinig perspectief bieden op een baan.
Bijles wil het CDA voortaan betalen via de onderwijsinstelling, dus het zou straks niet meer uit moeten maken of je ouders arm of rijk zijn om bijles te kunnen krijgen.
De salarissen en waardering voor docenten moeten omhoog, voor alle docenten. Daarbovenop moet dit extra omhoog voor docenten in het speciaal onderwijs en docenten die lesgeven in achterstandssituaties. Daarin staan ze dus tegenover de VVD, die willen alleen excellente scholen of excellente docenten een hoger inkomen bieden.
Opvallend is dat het CDA waarschuwt voor ‘bubbels’; scholieren die in hun middelbare schooltijd eigen nauwelijks kennismaken met anderen en andersdenkenden. Daarom willen zij elk jaar alle scholieren 1 week op een andere school laten meelopen.
Nog ambitieuzer: een nationale diensttijd voor jongeren tussen de 16 en 20 jaar. Die niet alleen bij defensie, maar op allerlei maatschappelijke manieren kan worden ingevuld. Op het eerste gezicht lijkt mij dit een prima plan!
Zorg & ouderen
In de zorg wil het CDA minder marktwerking en betere samenwerking. Ze hebben geleerd van deze corona pandemie. Wat concreet betekent dat het CDA alle belangrijke genees- en behandelmiddelen altijd in grote hoeveelheden beschikbaar wil hebben. Ook willen ze dat Nederland niet meer afhankelijk blijft van geneesmiddelen uit China of India, maar dat alle belangrijke medicijnen binnen de EU gemaakt gaan worden.
Het CDA wil het salaris van verpleegkundigen opschroeven en ze een vaste plek geven aan de belangrijkste tafels door in elke zorginstelling de rol van Chief Nursing Officer in de raad van bestuur te verplichten. Een idee van de VVD en Groenlinks; Zo beslissen de handen aan het bed voortaan mee.
Om de zorg betaalbaar te houden wil het CDA 3 grote onderzoeken financieren; voor kanker, obesitas en alzheimer. Elk ziekte krijgt 100 miljoen extra onderzoeksbudget. Daarnaast willen ze overbehandeling tegengaan door veel administratieve regels af te schaffen en halen ze onbewezen behandelingen uit de basisverzekering. De partij wil een groter verschil tussen regioziekenhuizen waar goede basiszorg wordt geboden en specialistische ziekenhuizen.
Het CDA zet in op het verbeteren van de zorg voor onze ouderen. Door meer verpleeghuizen te bouwen en meer verschillende woonvormen voor ouderen te stimuleren. Eenzaamheid ziet het CDA als groot probleem en daarom komen ze met een groot actieplan om dit te bestrijden. De partij wil een deeltijdpensioen waardoor je vanaf 5 jaar voor de pensioenleeftijd al minder kan gaan werken.
Op medisch-ethische kwesties zijn ze behoudend of zelfs muisstil. Onder de noemer medisch-ethische kwesties kun je denken aan stamceltherapie, euthanasie, gentherapie, draagmoederschap en abortus. Door hier niets van te vinden in het verkiezingsprogramma, geeft het CDA aan dat ze geen verdere vooruitgang of versoepeling op deze gebieden te willen. Hun achterban is het misschien vanuit religieuze overtuiging zelfs oneens met veel van de huidige wetgeving op dit gebied, maar ze doen dus ook geen moeite wetgeving terug te draaien. Echt behoudend dus, zoals het nu is is het prima.
Meer democratie en de overheid dichtbij
Een van de grotere ambitieuze plannen van het CDA betreft een verhuizing uit de randstad. In enkele gevallen zelfs letterlijk; de grotere rijksdiensten en overheidsinstanties moeten volgens het CDA evenredig verdeeld worden over Nederland. Ze zien geen reden om die gecentreerd te houden. De partij gelooft dat het een positief effect heeft als de burger de overheid lokaal tegenkomt.
De partij is voor een regionaal kiesstelsel, zodat er een evenredige vertegenwoordiging komt, al is onduidelijk hoe dit eruit moet zien. De gedachte is: grotere betrokkenheid van de burger bij de lokale overheid werkt positief voor twee kanten. Dat maken ze concreet door het maatschappelijk initiatiefrecht voor te stellen. Wat jou straks de mogelijkheid geeft om in jouw gemeente een taak, inclusief budget, van de gemeente over te nemen als jij een beter plan hebt. Deze initiatieven krijgen voorrang boven het eigen beleid.
Groeiregio’s buiten de randstad
Het CDA wil 1 miljoen woningen bouwen in 10 jaar. Daarom pleiten zij voor een minister van Volkshuisvesting die met een Nationaal Woonplan aan de slag gaat. Gemeenten krijgen het recht om toegang tot de lokale woningmarkt te ontzeggen aan buitenlandse investeerders zonder maatschappelijk commitment. Ook kan een gemeente de woningmarkt afsluiten voor kopers met enkel commerciële motieven (denk aan verhuur via Airbnb).
De partij wil regio’s aanwijzen buiten de randstad waar extra geïnvesteerd gaat worden in woningbouw en economische activiteiten. Mogelijk komen er volledig nieuwe grootschalige ‘plansteden’ zoals Zoetermeer en Almere.
Waar er precies gebouwd moet worden wordt een puzzel, want de partij heeft een uitgesproken standpunt over rentmeesterschap, wat betekent dat het CDA zoveel mogelijk wil voorkomen dat natuur- of cultuurlandschap ruimte maakt voor woningbouw of grond voor groene energiewinning. Ze zetten flink in op verduurzaming van het huidige woningaanbod.
Defensie & buitenlands beleid
Hierin lijken CDA en VVD gelijk op te trekken met een realistische blik op de machtspolitiek van andere landen op het wereldtoneel. Binnen 10 jaar wil het CDA 2% van ons BBP uitgeven aan defensie. In deze blog van Merijn lees je waarom dat een goede stap is. Extra investeren in Europese defensiesamenwerking, maar geen Europees leger. Het CDA ziet voor Nederland een rol weggelegd als cyberhub, waardoor ook digitale oorlogsvoering en verdediging een specialisatie wordt van de Nederlandse krijgsmacht.
De laatste opvallende categorie: digitaal burgerschap en privacy
Hier scoort het CDA punten mee. Voor mij zeker. In het onderwijs komt er extra aandacht voor digitaal burgerschap en overheden en bedrijven moeten actief hulp bieden aan de groep die door digitalisering achterblijft. De partij laat op meerdere vlakken zien zich bewust te zijn van de digitale wereld, zo wil het whatsapp- en internetfraude harder aanpakken, investeren in cybersecurity en is het zich goed bewust van de dreiging van fake news.
Dat niet alle partijleden zelf al digitaal vaardig zijn is inmiddels ook duidelijk; zo laat minister van defensie Ank Bijleveld deze week zien bij de groep achterblijvers te horen.
Het CDA wil ieders privacy juridisch beter beschermen door vast te laten leggen dat iedereen zelf eigenaar is van zijn/haar data. Daarmee creëert het CDA ook de mogelijkheid om grotere platformen en techbedrijven aan te pakken. Die nu veel marktmacht hebben op basis van onze data en privacy. Hierdoor wil het CDA de afhankelijkheid van die paar megabedrijven afbouwen en ze zelfs in toekomst op kunnen knippen als hun monopolie te groot wordt.
Natuurlijk is dit weer een hele grove samenvatting van in dit geval ruim 200 standpunten, dus ik heb ongetwijfeld relevante zaken gemist of niet benoemd. Laten we naar het totaal kijken.
Wat betekent dit programma voor de verkiezingen?
Met dit verkiezingsprogramma focust het CDA op een aantal belangrijke onderwerpen en noemt ook veel lopende zaken niet haar programma (in tegenstelling tot de VVD). Ze geven de overheid een grotere rol en verantwoordelijkheid op een aantal onderwerpen en schuift daarmee iets op naar links.
Het CDA gaat verder qua ambitie dan de VVD op een aantal onderwerpen: zorg, sociale zekerheid en belastinghervormingen. Daarmee lijken ze voor te sorteren op dezelfde functie die ze nu vervullen; regeringsdeelname als partij die tussen de VVD en de andere coalitiepartner(s) in staat.
Het CDA zal niet heel veel in de melk te brokkelen hebben in een rechtstreekse onderhandeling met de VVD. Met de 12-15 zetels die verwacht worden is het zoveel kleiner dan de VVD die waarschijnlijk de grootste wordt met rond de 32-35 zetels. Daar ligt echter ook het geluk. Samen zijn ze nog lang niet groot genoeg voor 76+ zetels. Dus als het CDA in de regering komt met de VVD, dan zullen er nog meer partijen moeten deelnemen. Stel dat we het dan over D66, PvdA en/of GroenLinks hebben dan zou een groot deel van het CDA verkiezingsprogramma realiteit kunnen worden omdat de meeste standpunten dicht in de buurt van de VVD liggen, maar net iets meer naar het midden. Als grootste partij heeft de VVD de meeste politieke macht, maar zal water bij de wijn moeten doen en dus al snel op CDA-niveau uitkomen.
Die twee partijen kunnen nog grote concurrenten van elkaar worden in de verkiezingsstrijd, al lijkt die moeilijk op gang te komen omdat lijsttrekker Rutte (VVD) en lijsttrekker De Jonge (CDA) zo’n prominente rol hebben in de coronacrisis.
Wordt het CDA groter dan de andere partijen in het midden of op links? Dan zal het de eerste gesprekspartner worden voor de VVD en mogelijk hun ‘lokale democratie’ toon en ‘in de regio’ standpunten vrij makkelijk kunnen verwezenlijken.
Stem waard?
Absoluut. Het CDA kenmerkt zich al heel lang doordat ze betrouwbare bestuurders levert. In de afgelopen jaren heeft ook kamerlid Pieter Omtzigt laten zien dat er grote mate van integriteit en politieke verantwoordelijkheid past binnen het CDA. Dit is nu al de tweede keer dat ik me positief uitlaat over deze man. Dus ik hou al op.
Ben je uitgesproken liberaal of socialistisch, wil je bijvoorbeeld ruimte voor veel zelfbeschikking of ben je progressief als het gaat over medisch-ethische kwesties? Dan zul je je misschien toch niet helemaal thuis voelen bij het CDA. Hoewel het CDA klimaat, natuur en cultuur belangrijk vindt zul je partijen vinden op die onderwerpen nog sterker geprofileerd zijn of dieper in de buidel te willen tasten. Staat een van die onderwerpen bovenaan jouw prioriteitenlijst? Zoek dan verder.
