Onze nieuwste sport: de maatregel-ontwijk-estafette

Premier Mark Rutte heeft zijn, aan elkaar gelijmde, handen nog niet van elkaar of het begint. De opperdroeftoeter had de tijd niet meer om zijn pannetje uit de gracht te halen, want toen was het al begonnen. Je hoort geen startschot, maar iedereen begint altijd precies op tijd aan deze wedstrijd. Ongeveer 3 minuten na elk persmoment waarin nieuwe maatregelen zijn gecommuniceerd.

De warming-up

Tijdens het persmoment wordt er door iedereen aandachtig naar Mark Rutte geluisterd en waar nodig gevloekt. ‘Hoe kan het nou zo misgaan?’ en ‘als iedereen zich nou gewoon aan de regels hield waren we hier allang vanaf’ wordt gemompeld als blijk van ernst en inzicht. In de drie minuten daarna, terwijl de TV uitgaat of talkshow ‘M’ haar Groenlinks-podium opbouwt, komt de zelfreflectie en een wanhopige blik op de overige aanwezigen in de ruimte. De conclusie: het is weer kut.

Na dit mini-intermezzo komt het inzicht: ‘Deze maatregelen gelden voor mij, tenzij ik aan kan tonen dat dat niet zo is. Sterker nog, ik heb me al maanden goed gedragen. Dit is niet voor mij bedoeld. Ik ken nauwelijks mensen met corona, ik ben een voorbeeld van hoe het ook kan. Ik ga niet stilzitten tijdens een pandemie. Ik ga onverschrokken verder. Verantwoord natuurlijk, maar verder.’

De tactische voorbespreking

Zodra het brein is opgewarmd worden de andere leden van het maatregelontwijkteam opgetrommeld. Vrienden en collega’s, inmiddels ook met een ‘verlichte blik’ op de nieuwe maatregelen, worden geraadpleegd.

‘Rutte zegt dit en dat, want daarmee wil hij zus en zo bereiken’. Een maatregelenpakket van 7 punten wordt stuk voor stuk afgepeld tot er 2 a 3 punten zijn die logischerwijs ook op dit team van toepassing zijn. De rest staat ter discussie.  Dat die discussie zich tot dat moment heeft beperkt tot een appgesprek of 2 telefoontjes maakt niet uit.

‘Als wij het hier al over hebben? Dan zit heel Nederland hier toch mee?’ zonder weerwoord wordt op dat moment al vastgesteld dat niemand het geheel van de maatregelen gaat volgen. Dat wel doen zou stom zijn, zo kom je op achterstand. Het is van belang om aan te tonen waarom wij aan sommige maatregelen geen gehoor hoeven te geven.

De wedstrijd zelf

De beschutting van de tactische bespreking in kleine kring wordt opgegeven voor het echte gevecht. De arena waarin de wedstrijd zich afspeelt? De volledige Nederlandse (online) media.

De lobbymotor wordt aangezwengeld en de branchebobo’s zijn die avond koning te rijk om hun achterban van een smoel in het debat te voorzien. Twitter overspoelt met quasi-situaties die aantonen waarom het nieuwe maatregelenpakket NU AL onzin is. De atleten bevestigen elkaar op deze manier; de wedstrijd is begonnen.

Een wedstrijd ‘maatregelontwijkestafette’ duurt een dag of twee. Tijdens de wedstrijd scoort een team punten door landelijke media te verleiden om jouw ‘kijk-mij-eens-terecht-deze-maatregel-ontwijken’ pitch over te laten nemen. Die punten moet je nog wel verzilveren. Je hebt ze pas binnen als ze in de Tweede Kamer worden herhaald. Je hebt gewonnen als je daarmee voldoende twijfel hebt gezaaid onder politici en media. 

Zodra die twijfel zich nestelt gaat het tussen deze belangrijke mensen niet meer over de vragen ‘hoe krijgen we dit virus zo snel mogelijk onder controle’ en ‘hoe gaan we er samen met de gehele politiek voor zorgen dat de communicatie duidelijk en effectief is?’. Nee dan gaat het over vragen als ‘waarom Pietje wel en Jantje niet?’. Het team wat daardoor zonder te veel imagoschade een maatregel naast zich neer kan leggen wint de estafette.

Is deze sport wenselijk?

Nauwelijks, maar hij is wel verslavend. Ik hoop dat we na zo’n gigantische pandemie met z’n allen vooral hebben geleerd hoe we een volgende pandemie kunnen voorkomen. Dat we een dikke huid hebben gekregen en stilzitten zolang dat van ons gevraagd wordt, want dat is de kern van alle virusbestrijding. Dit lijkt helaas niet het geval. Door de enorme groei die deze maatregelontwijkestafette heeft doorgemaakt zijn wij in Nederland vooral gegroeid in onze beleid-aanvecht-communicatie-skills.

Hadden we al onze denk- en argumentatiekracht ingezet om Rutte en zijn regering tussen de virusgolven door het vuur aan de schenen te leggen over ‘communicatie’, ‘ethische keuzes’ en ‘langere termijn perspectief’ dan hadden we er nu veel rustiger bij gezeten met z’n allen.

Zonder een maatregelontwijkestafette was het niet opgekomen bij het management van de Action om hun Engelse drop en Capri-Sun aan te merken als levensmiddelen en dus essentieel. Dan hadden ze niet selectief geluisterd, maar begrijpend. Dan was tot hun botte hersens doorgedrongen dat het beperken van ontmoetingen de kern is van het beleid. Dan wisten ze dat je nog zo lang kunt brainstormen over welke artikelen essentieel zijn. Als je geen online winkel hebt moet je even dicht. Basta.

Onderdeel van grotere trend

Maatregelontwijkestafette is zo verslavend omdat ‘ie inspeelt op dezelfde hersenstamrot waardoor rijke lieden en het grootbedrijf het logisch vinden om belasting te ontduiken of te ontwijken. In dat spelletje wordt ook altijd voor het gemak vergeten dat rijkdom gebouwd is op een fundering van onderwijs en infrastructuur. Een fundament waar we samen voor betalen. Via belastingen.

Het is blijkbaar een goed recht om als succesvol mens voorbij de kern van elk beleid te mogen kijken. Zij, deze verlichte zielen, mogen namelijk kijken naar de precieze definities en de juistheid van elk detail en elke omschrijving. Want blijkbaar zit daar het effect: in maatregel 4, subregel A, beleidspunt 6.c staat ‘essentieel’. Dat detail verdient de meeste aandacht. Je ziet het pas als je het weet. Laat de gewone zielen maar op hun metaniveau met hun begrip voor de kern van dit beleid. Met hun volgzaamheid, solidariteit en flexibiliteit.

We doen allemaal mee met deze estafette

Ik ook. Diep in mij zit de potentie om verschrikkelijk goed te worden in deze sport. Echt, ik ben al meerdere keren volledig opgewarmd en heb mijn dreamteam zo opgetrommeld. Gelukkig stel ik mezelf nog steeds net op tijd wat vragen om af te koelen. ‘Waar zijn deze maatregelen voor bedoeld? En wat willen we er echt mee bereiken?’. 

Zodra ik me op het hoofddoel van de maatregelen focus (ontmoetingen ontmoedigen,) dan wil ik niet meer mee doen met maatregelen ontwijken. Dat kan me gestolen worden. Dit is niet meer mijn estafette. Wat niet betekent dat ik ook echt rustig wordt, want ik begin dan gigantisch warm te lopen voor een stevig potje ‘verwijten smijten’. Er is genoeg om boos over te zijn. Ik snap bijvoorbeeld niet dat volwassenen onder leiding van ‘begenadigd’ crisismanager Mark Rutte al 9 maanden aan crisiscommunicatie doen zonder ook maar een fractie effectiever te worden. Ik snap niet hoe we het pikken dat beeldvorming en verkiezingsretoriek zo’n grote rol mogen spelen in een zorgcrisis. Zet die politieke carrières maar even op pauze. Laat die kamerleden lekker 1,5 jaar langer zitten. Schrijf pas verkiezingen uit als we weer mensen mogen ontmoeten. Je begrijpt me vast. Ik sta met stip bovenaan de ranglijst ‘verwijten smijten’.

Conclusie

Dit kabinet slaat al 9 maanden een gigantische flater in hun communicatie, omdat ze van week naar week strompelen en op alle vlakken blijven luisteren naar een hijgerige publieke opinie. Dat is een mening die zo breed gedragen wordt dat het bijna een feit is. Het hebben van deze mening geeft ons alleen niet het recht om aan een maatregelontwijkestafette deel te nemen.